بخور زار یا عود زار در واقع نوعی پودر چوب مانند و خشک است که دارای رنگ سبز و عطری دلنشین است جهت خوشبوکردن محیط این پودر را بر روی آتش یا ذغال افروخته قرار میدهند.
بخور زار و تاریخچه پیدایش آن به زمان آمنهوتپ سوم یکی از پادشاهان قدیم مصر باستان برمیگردد.
آمنهوتپ سوم به ساخت معابد بزرگ و سازهای سنگی غولپیکر در بین فرعونها (پادشاهان مصر باستان) شهرت داشت.
بخور زار به سبب رواج دعانویسی و جادوگری در زمان آمنهوتپ بسیار رواج داشت و در برخی بناهای تاریخی از ظاهر شدن و وجود جن ها و موجوداتی ناشناخته در بین مردم سخن به میان آمده است.
بخور زار در زمان آمنهوتپ سوم به عنوان نوعی غذا برای موجودات ماورایی به شمار می آمد.
بخور زار و اعمال و مراسم آن در کاخ پادشاه اینگونه بود که باید تمامی ۳۱۷ همسر زیبا پادشاه مجبور به اجرای طلسم و مراسمی خاص برای جلب و قفل شدن به محبت و وجود حاکم باشند که این مراسم خاص با دود دادن و انداختن بخور به رود نیل انجام میشد و هر زن برای ورود به کاخ مجبور به دفن نوعی دعای نوشته شده به نام عهد و دفن آن با بخور زار به عنوان پیش کش و هدیه به خدایان بود.
در زبان عربی به آن خدایان هوا یا زار میگفتند و به بخوری که در این کار استفاده میشد بخور زار میگفتند ،در اصطلاح و به ماده ی سوزاندنی که غذای این موجودات به شمار میرفت عود زار نیز میگفتند.
از معابد معروف که “بخور زار” در آنها استفاده میشد میتوان معبد مالکاتا و معبد آمون را نام برد.
انواع بخور زار
بخور زار از دوران پادشاهی آمنهوتپ در ۱۳۰۰ سال پیش از میلاد مسیح تا به امروزه در کاخ واتیکان و در دستان پاپ فرانسیس ریشه در فرهنگی کهن و البته مراسمی مرموز دارد.
سه عنصر تشکیل دهنده طبیعت یعنی آب و خاک و آتش و سه رنگ برگرفته از آن یعنی قرمز و آبی و خاکی رنگ(قهوه ای) در رنگ و ظاهر خاص این ظروف سنگی دیده میشود و البته مرموزتر اینجاست که ترکیبات گیاهان تشکیل دهنده این ماده ی خاص در مکانی نامعلوم و به انحصار پادشاه برونئی است.
پادشاه کشور کوچک و البته مسلمان و به شدت ثروتمند برونه که خود یکی از چند میلیاردر بزرگ جهان است امروز حق ساخت و پخش این ماده ی خاص را به عهده دارد و به نحوی سنتی و نامعلوم در این کشور تولید میشود و در لیست صنایع دستی و بومی آن خطه طبقه بندی شده است.
پادشاه برونئی که خود یک فراماسون است هیچ توضیحی در مورد این اعمال تاریخی خود ارائه نمیدهد.
اگر به مراسم پاپ توجه کنید، برای ازدواجهایی که بصورت افتخاری حضور میابد از ظرف سنگی و قهوه ای رنگ مقداری پودر سبز رنگ برداشته و در بخور دان خود (مجمر) که در دست دارد میریزد. و برای طلاق و جدایی از ظرف سنگی قرمز رنگ و برای سخرانی و دعاهایی که در جمع برای مردم و رونق زندگیشان میکند پودری سیاه رنگ را از ظرف آبی رنگ بر میدارد.
در هنگام تردد پاپ فرد پشت سر آن پودر سبز (بخور) را از ظرف قهوه ای درآورده و در بخوردان میریزد و پشت سرپاپ راه میرود ،اصول این حرکت بر این باور استوار است که این حرکت سبب میشود تا محبت پاپ را در قلب مردم جاودانه کنند
ماورای تمامی این رفتارها و در نگاهی عمیق تر به این موضوع میرسیم که ریشه و بنیان این حرکات در مکتب کابالا و سحر و جادوی بجا مانده از فرهنگ مصر باستان است.
مراسم بخور زار
مراسم بخور زار یکی از مراسم مهم در فرهنگ مصر باستان و فرهنگ کابالاست.
نحوه ی اجرای مراسم بخور زار در فرهنگها متفاوت است. مثلا در واتیکان توسط پاپ با تشریفات کامل انجام میشود
مراسم بخور زار در بین فرقه ها و ادیان مختلف مانند اهل تصوف و یا گروه های شیطان پرستی و یا ادیان اقلیتی مانند صائبین(صبی ها) و … متفاوت است.
در این مراسم فردی که کاهن و موعبد اعظم است بخور دادن در دست میگیرد و از بخور زار در آن میریزد و افرادی را که محب خود میداند از دود این بخور عبور میده
بخور زار بخت گشا
در بین برخی پیروان مسیح به ویژه در هلند و پرتغال و فرانسه و در قاره آمریکا به ویژه در مکزیک نوعی رسم وجود دارد که طی آن بخوری خاص را که با همان نوع بخور در دست پاپ برابر است را درون بخوردان گذاشته و در بین دختران دم بخت میچرخانند.این بخور همان “بخور زار” است.
اعتقاد این مراسم در این است که نوعی موجودات اهریمنی در بین دختران پاکدامن وجود دارد و دیواری را در اطراف آنها ایجاد میکند که این دیوار مانع دیده شدن دختران دم بخت میشود و همین موضوع مانع ازدواج آنان میشود.
در کشور هلند در هنگام حرکت این کارناوال به دختران دم بخت مقداری از بخور زار هم داده میشود که انان بهمراه نوعی نوشته به ساحل دریا برده و در آنجا دفن میکنند.
در بین اهالی کیشور مکزیک رسم اینچنین است که بخور زار را که دارای ظرف سنگی است را به همراه یک مرغ یا خروس سربریده درون خاک دفن میکنند.
مردم مکزیک بر این باور هستند که بخور زار فرشتهای رهایی بخش را برای انجام خواسته هایشان فراخوانی میکند و عموما یک یا چند مرغ یا خروس سر بریده شده هم پیشکش این موجودات خواهد بود.
کارناوال مراسم زار
کارناوال زار که در بین مسیحیان کاتولیک به ویژه در شهر رم شهرت دارد.در طی این مراسم “بخور زار” و برخی بخورات دیگر را در درون بخور دان ریخته و در سطح شهر در بین مردم حرکت میکنند.
اساس این مراسم بر این پایه استوار است که به عقیده آنان دود حاصل از این بخورات فرشتگان خدمتگذار را پایین آورده و این موجودات دود حاصل از این بخورات را میخورند و شادمان میشوند و در این بین مردم اطراف این کارناوال هر دعا و خواسته ای را داشته باشند توسط این فرشتگان به آسمانها رفته و اجابت میشوند.مشابه این کارناوال و در ضدیت این مراسم نوعی کارناوال شیطان پرستی هم وجود دارد که در طی ان مراسم از بخورات خاصی و در جهت عکس این مراسم انجام میشود.نام بخوری که در مراسم شیطانپرسی عموما استفاده میشود بخور سرخ است.
کارناوال زار یک حرکتی در راستای ایجاد محبت و دوستی در بین مردم است و هدفی اجتماعی و خداپسندانه را دنبال میکند.
پوشش لباسها در کارناوالهای زار بسیار صحیح و پوشیده است و خوردن شراب و مشروبات الکلی در این جشن ممنوع است.
کارناوال زار یک مراسم مشترک در بین فراماسونها هم شناخته میشود و عموما چند فراماسون سر شناس هم در کارناوال زار دیده میشود.
شکل گیری مراسم بخور زار
پایه اساس شکل گیری مراسم بخور زار تا حدودی مشابه مراسم زار است.
مراسم زار یا مراسم باد که در آفریقا و هند و کشورهای عربی بسیار رواج دارد و کم و بیش در جنوب ایران دیده میشود دارای تفاوتهایی با مراسم بخور زار است.
اما هردو در یک راستا و آن هم استفاده و باور به وجود موجودات ماورائی دارد.امروزه این موضوع در فرهنگ کابالا رنگ و بویی ملموس تر دارد و در بین مسیحیان و صوفیان و عاشوری ها و سایر ادیان به فرمی مذهبی و در راستای معنویات تبدیل شده است.
البته ریشه های این عمل یعنی سوزاندن برای رسیدن به مقصودی تقریبا در تمام ادیان دیده میشود.
بدنه بخور زار
بدنه بخور زار همچنان مانند یک راز برای سازنده آن نهفته است.
بدنه بخور زار را به شکل سنگی مانند میسازند و از فلز و چوب به هیچ عنوان از آن استفاده نمیکنند.
برخی علت این موضوع را احترام به رسومات گذشته میدانند و دلیل آن را این موضوع بیان میکنند که به سبب استفاده از ظروف و کاسه های سنگی در زمانهای بسیار قدیم و نگهداری بخور زار درون ظرفهای سنگی اکنون هم به پاس احترام همچنان از بدنه ی بخور سنگی برای این کار استفاده میکنند.
البته این موضوع میتواند هم وجود داشته باشد اما برای مجموعه یا افرادی که به صورت ناشناس و مخفی همچنان در حال تولید بخور زار هستند چه لزومی وجود دارد که بخواهند به رسومات گذشته ی خود پایبند باشند و از طرفی با تجاری شدن تمامی فعالیتها و محصولات دیگر جایی برای رعایت رسوم تاریخی در تولید وجود ندارد.
در نگاهی دیگر با ساخت بدنه ی سنگی “بخور زار” عملا حمل و جابجایی آن محدودتر میشود و هزینه های جابجایی در سطخ بین المللی برای تولید کنند از بین میرود و دور از ذهن است که ساخت بدنه ی سنگی دلیل بر احترام به رسومات تاریخی باشد.
دلیل تاریخی دیگر وجود یک بخوردان یا به اصطلاح یک مجمر معروف و منسوب به سلیمان نبی علیه السلام میباشد.
این بخوردان که در کاوش های باستانشناسی یافت شده در داستانها آمده است که بخوردانی بوده که در کاخ سلیمان در آن بخورات را قرار میدادند و بخور زار و مراسم زار ریشه ی اصلی در آن مراسم را دارد.
شکل بخوردان به نحوی است که حلقه ای که بالای شعله دان قرار میگیرد استوانه ای مانند و شبیه یک تنور کوچک است که بر روی شعله دان قرار میگیرد و حرارت از پایین به آن میرسد و از بالای آن دود خارج میشود.
در ابتدای قرار دادن بخور در زیر بخور و بالای بخور یک برگ قرار میدهند که آن برگ به تدریج با حرارت شعله دان سوخته و بخورات درون آن بر روی شعله دان میریزد و میسوزد.
بدنه ی بخور زار را دقیقا با همان شکل و ابعاد و مدل طراحی کرده اند و احتمال طراحی بدنه ی سنگی مانند و تنور مانند آن میتواند این چنین باشد.
پس از قرار گرفتن این استوانه ی سنگی تنوری شکل بر روی شعله دان و سوختن بخورات درون آن قسمت پایینی استوانه ی تنوری شکل بر اثر حرارت و دود سیاه شده و خاکستر میگرفته که اکنون هم میتوان گفت به رسم احترام قسمت پایین بسته بندی بخور زار را سیاه رنگ میکنند تا اصالت آن حفظ شود
بخوردان منسوب در کاوشها و اکتشافات باستانشناسی در سال ۱۹۴۶ و یک سال پس از پایان جنگ جهانی دوم صورت گرفته و تمامی تیم جستجوی آن آمریکایی و اسرائیلی بودند.اکنون این مجمر در موزه ای در اسرائیل قرار دارد.
بخور زار و مراسم زار در جنوب ایران
تاریخ ورود کلمه و واژه ی زار در ایران به ورود بردهای آفریقایی در جنوب ایران برای بردگی و کارگری در بنادر جنوبی ایران و کار در خطوط نفت میرسد.
کارگران سیاه پوست پس از اتمام یک روز کاری به دور یک آتش جمع میشدند و فردی که عنوان بابا یا ماما را داشت در مرکز این جماعت آتش روشن کرده و ماده ای را درون آتش میریخت
در این مراسم افراد به دور آتش میچرخند و رقص و شادی میکنند و یا کلمه یا جملاتی را تکرار میکنند.
باور این مراسم این چنین است که با این اعمال از موجودات ماورایی درخواستی میکنند.با ترکیب اسلام و این مراسم واژه جدید به نام جن مسلمان یا جن سید و یا موکل سید یا شیخ پدید آمد.
اصول پیدایش و ترکیب این موضوعات باهم بیشتر به کشور عربی آفریقایی مراکش بر میگردد و در این میان جن های معروفی همچون سیدناصر و عبدالقادری و … در این میان رواج یافتند
معروف ترین بابازار جنوب ایران ملاعبد فیهانی بود که برای اولین بار اجازه ی تحقیق و بررسی این مراسم را به محقیقن و خبرنگاران داد.
درواقع خلاصه ی این مراسم و علم دعانویسی از قول ملاعبد فیهانی به دوچیز ختم میشود که یکی عنوان دعوت نامه و دیگری پیش کشی را دارد.
خود ملاعبد فیهانی هم از ترکیبات بخور زار اطلاعات دقیقی نداشتن و فقط چند گیاه و ریشه ی گیاهان را میدانست و از اصل پیدایش آن اخبار دقیق نداشت اما به درستی از نحوه ی اجرای آن باخبر بود.
ملاعبد فیهانی فراخوانی موجودات ماورایی را همان نگارش دعا و طلسم بر روی کاغذ میداند و سوزاندن بخور زار و بخور هجر و بخور سما را غذایی برای پیشوازی از این موجودات میداند و برای خروج جن از بدن جن زده ها هم علاوه بر بخور از خون حیوانات قربانی هم استفاده میکند.
ملاعبدفیهانی به عنوان بالاترین درجه ی بابازار در ایران در سال ۱۳۹۱در آبادان درگذشت.همکاری وی در تحقیقات سبب نگارش بیش از ۶ کتاب رسمی در ضمینه ی زار و باد لیوا و علوم غریبه شد.
مراسم زار اکنون به نحوی ناقص در ایران درحال اجراست و قسمت موسیقی آن به عنوان موسیسقی درمانی جنوب و بخش دعا و نگارش و بخورات آن به عنوان دعانویسی درحال انجام است.
در این مراسم بابا زار یا مامازار قبل از احضار و یا ارتباط با موکل(موجود ماورایی) بخور زار یا بخور سرخ را (بسته به نوع جن) بر روی بخور دان میریزد و جلوی صورت حاضرین در مجلس میبرد.
بخور زار یا بخور خاک برای جن های مسلمان و کمک رسان و بخور سرخ یا بخور آتش برای شیاطین و جن های پلید میباشند.
شهرت بابا زار یا مامازار ها در این است که هیچ مبلغی را برای انجام این اعمال نمیگیرند و خود دارای شغل و درآمدی جداگانه هستند،بطور مثال ملاعبد فیهانی به عنوان بالاترین مقام بابازار در ایران به شغل ماهیگیری مشغول بود و بابت درمان افراد هیچ مبلغی را نمیگرفت.
در زیر تصاویری از مراسم زار و استفاده از “بخور زار” را در این مراسم به تصویر کشیدیم
نویسنده: ابوالفضل حاجی عباسی
۶/تیر/۱۳۹۵